"Echt zal altijd zegevieren over nep"

Gisterenavond, tijdens een theatershow, hoorde ik een uitspraak, die neer kwam op: "Echt zal altijd zegevieren over nep". Daar zat ik vanochtend, onder het genot van een kopje cappuccino en zachte Kerstmuziek op de achtergrond, make-up-loos, in mijn hangkloffie eens over na te denken. Het wordt in deze tijd steeds lastiger om echt en nep van elkaar te onderscheiden. En er zijn momenten dat ik me afvraag of mensen nog wel behoefte hebben aan echt.

In virtuele werelden kun je zijn wie je wilt. Je kiest een naam, een uiterlijk, karaktereigenschappen, wie je wilt zijn, niet wie je werkelijk bent. Ik las onlangs een verhaal van ouders wiens zoon uit het leven was gestapt. Dat ze troost hadden gevonden in de wetenschap dat hij het laatste jaar voornamelijk in een virtuele wereld geleefd had met veel vrienden. In de echte wereld was hij een eenling, maar in de online game die hij dagelijks urenlang speelde was hij een held, een graag gezien iemand, met vele vrienden. En zijn ouders waren blij dat hij dat gevoel gekend heeft.

Ook daar heb ik een poos over nagedacht. Als gelukscoach zijnde ging mijn opleiding veel over het brein. De stofjes die vrijkomen op plekken in de hersens wanneer je gelukkig bent... en voor je brein maakt het niet uit wat "echt" is en wat niet. Sterker nog, je kunt je afvragen wat er nu precies met "echt" bedoeld wordt. Misschien dat "tastbaar" een betere term is. Ik dacht even aan de film "The Matrix", waarin mensen hele levens leiden, maar "in de echte wereld" dit eigenlijk alleen maar dromen terwijl hun fysieke lichaam in een soort cocon ligt. Er is daar een man die fysiek ontwaakt is en die weer terug in slaap gebracht wil worden; de "echte" wereld is bij lange na niet zo fijn als de droomwereld. Het thema komt vaak in literatuur en cinema terug. Ik denk dan ook aan "surrogates" waarbij mensen thuis in een stoel liggen met een besturingssysteem gekoppeld aan hun brein, terwijl hun robot in de echte wereld alles doet wat ze "in het echt" niet kunnen of durven. Het maakt de beleving in de hersenen niet minder. Ook in de Harry Potter boeken zegt Perkamentus tegen Harry, wanneer die zich afvraagt of iets echt is, of dat alles zich in zijn hoofd afspeelt: "Natuurlijk speelt het zich in je hoofd af, Harry, maar waarom zou dat in's hemelsnaam moeten betekenen dat het niet echt is?"

Is iets nog "nep" of een leugen wanneer je er zelf heilig in gelooft? Of wanneer je brein exact dezelfde reactie vertoont? Als je wel eens een VR-bril op hebt gehad, dan weet je wat ik bedoel. Hoe ons brein werkt is nog altijd een groot mysterie op vele vlakken. We kunnen ons dingen herinneren die nooit gebeurd zijn en ervan overtuigd zijn dat het wel zo was. Ook zijn we in staat traumatische gebeurtenissen ergens ver weg te stoppen alsof ze nooit hebben plaats gevonden. We kunnen net doen alsof iets waarheid is en er uiteindelijk (bijna) zelf in gaan geloven, zoals mensen die denken dat ze eruit zien in de ogen van een ander zoals de zwaar gefilterde selfie hen weergeeft. Of wanneer een feest écht geweldig lijkt is je herinnering omdat de foto's die er genomen zijn momentopnames laten zien van blije, feestende mensen, terwijl de waarheid was dat de meesten er nagenoeg de hele avond verveeld bij stonden, tótdat de camera in beeld kwam.

Pas geleden zag ik een filmpje langskomen van iemand die wilde laten zie hoe makkelijk het is om anderen te laten geloven in je nep-leven online. Ze sprayde met een plantenspuit water op haar gezicht, huppelde even wat op de plaats om een blos te krijgen, hing een handdoek om haar schouders en postte: "Tien km hardgelopen in recordtijd!" Niemand die twijfelde. Ze paste een ring bij een dure juwelier, nam snel een selfie ermee en postte: "Verwend door mijn schatje!" Ze is single. Je kunt erom lachen, maar er zijn legio mensen die zo een heel nepleven online zetten. Maar wie houden ze voor de gek, hun volgers of zichzelf?

Onze maatschappij verhardt. Groeit daarom de behoefte om terug te trekken in een wereld die fijner is, vriendelijker, maar niet echt? Neemt daarom alcohol- en drugsgebruik toe? Zien we nog wel wat er is, of alleen wat we willen zien? Komt het door alle nepfoto's en door alle nepfilmpjes en nepnieuws dat we het gevoel krijgen de lat niet te halen, tenzij we eraan meedoen? Herkennen we überhaupt nog wel wat echt is en wat niet?

Over echt gesproken: ik ben 53 en iedereen mag ophoepelen met die "50-is-het-nieuwe-30" bullshit. Ik ben al jaren in de overgang, ik ga geen hormonen slikken om mijn lichaam wijs te maken dat ik jonger ben, ik mag niet klagen met mijn huid, maar ik heb rimpels altijd prachtig gevonden bij oudere mensen, dus wegwezen met de botox en fillers. De boel gaat hangen, daar hebben ze goede BH's en corrigerend ondergoed voor uitgevonden en op dagen zoals deze: laat maar hangen. Geen zin om de strijd met de 9,8 m/s2 aantrekkingskracht van de aarde aan te gaan. Ik zie wel hoeveel jaar mijn natuurlijke tanden nog kunnen kauwen, ik merk wel wanneer mijn benen gaan schreeuwen om steunkousen of een rollator. Ik leef. Echt.